Vorige week kreeg ik binnen een luttele dertig seconden maar liefst zeven sms-berichten van een vriend van me. Elk bericht bevatte maximaal twee woorden. Het leek meer op een serie Whatsapp berichten dan op sms’jes. En dat was precies wat het was. Ik kan op mijn stokoude Nokia namelijk helemaal geen Whatsapp installeren en hij bedacht zich dat net te laat. Sterker nog, ik kan helemaal niks installeren op mijn Nokia. Ik heb geen hippe smartphone en wil er ook geen. Ik wil kunnen bellen met mijn telefoon en verder liefst zo min mogelijk. En als het schermpje van mijn telefoon na een verloren strijd tegen de zwaartekracht gebarsten blijkt, repareer ik dat rustig met een rolletje plakband en bel rustig verder. Alsof er niks gebeurd is. En toch veronderstellen mensen tegenwoordig voor het gemak al snel dat je, zoals iedereen, een smartphone met Whatsapp gewoon hebt.

Nu ben ik geen stuk chagrijn. Dus ik heb smakelijk kunnen lachen om de hele situatie alvorens een ouderwetse bos bloemen aan te schaffen voor mijn vriendin en mijn weg door de stad vrolijk te vervolgen. Maar toch is er hier iets vreemds aan de hand. Marshall McLuhan wees ons er vijftig jaar geleden in zijn legendarische standaardwerk ‘Understanding Media’ al fijntjes op dat mediatechnologie veel meer is dan alleen een immer uitdijende verzameling handige apparaatjes. Want als onze media veranderen, dan wordt onze perceptie van de wereld ook bijgestuurd. En onze verwachtingspatronen en manieren van communiceren, blijkbaar. In die zin kunnen media dan ook echt, zoals McLuhan constateerde, functioneren als de verlengstukken van onze zintuigen. Maar film en televisie zenden informatie op een heel andere snelheid dan boeken en kranten. Of het internet. Als je écht wil begrijpen wat de betekenis van een bepaalde technologie is, dan moet je volgens de redenatie van McLuhan dus veel meer doen dan alleen maar weten hoe zij technisch gezien precies werkt. Techniek staat namelijk nooit op zichzelf.

Dat klinkt allemaal misschien een beetje vergezocht. Vooruitgang zorgt immers voor de groei waar ons economische model op gestoeld is. Betere en snellere technologie zorgt voor vooruitgang en is binnen ons in de Verlichting gewortelde wereldbeeld per definitie nooit slecht. Maar McLuhan bleek toch wel een beetje gelijk te hebben als je de huidige realiteit in ogenschouw neemt. Veiligheidsdiensten blijken ons al jaren massaal te bespioneren via het internet en onze telefoons. Supermarktketens brengen in kaart hoe klanten zich voortbewegen door hun winkels om zo iets te kunnen zeggen over hun aankoopgedrag. Zelfs het gedrag van muziekconsumenten tijdens concerten is veranderd nu er geleden wordt aan de collectieve drang om het hele concert ook maar meteen vast te leggen via de in de telefoons van nagenoeg alle concertbezoekers ingebouwde videocamera’s. Dat hoeft helemaal niet erg te zijn. Maar het kan wel.

We lijken de implicaties van onze eigen technologie niet altijd helemaal te begrijpen. En soms is dat best eng. Want naast prachtige communicatiemogelijkheden draagt het internet ook de bangelijke blauwprint van een totale controle-infrastructuur in zich. Het delen van informatie via sociale netwerken is mooi, totdat al die gegevens in verkeerde handen vallen. En voordat iedereen de beschikking kreeg over een mobieltje wachtte je gewoon rustig een kwartiertje af als iemand waarmee je had afgesproken te laat was, in plaats van direct paniekerige Whatsapp-berichtjes te versturen.

De sociale kanten van technologie zijn even interessant als onderbelicht. Het lijkt mij het onderzoeken in ieder geval wel waard. Het vijftigjarige jubileum van het boek uit 1964 stammende boek van Marshall McLuhan is daar best een goede aanleiding voor denk ik.